Çocuklarin gönlüne 'Hababam Sinifi'yla giren sair : Rifat Ilgaz

Türk edebiyat?na "Hababam S?n?f?" eserini miras b?rakan ?air, yazar, e?itimci ve gazeteci R?fat Ilgaz'?n vefat?n?n üzerinden 29 y?l geçti.

?STANBUL (AA) - ?STANBUL (AA) - FAT?H TÜRKYILMAZ -Türk edebiyat?na "Hababam S?n?f?" eserini miras b?rakan ?air, yazar, e?itimci ve gazeteci R?fat Ilgaz'?n vefat?n?n üzerinden 29 y?l geçti.

Tam ad? Mehmet R?fat Ilgaz olan sanatç?, Fatma Han?m ve Hüseyin Vehbi Bey'in yedinci çocuklar? olarak 7 May?s 1911'de Kastamonu Cide'de dünyaya geldi.

Ilgaz, ilk e?itimini 5 y?l Cide'de bir y?l?n? ise Terme'de ald?. Ortaokula Kastamonu'daki ablas?n?n yan?nda devam eden yazar, yat?l? okudu?u Kastamonu Muallim Mektebi'nden 1930'da mezun oldu.

Bolu Maarif Müdürlü?ünce 1931'de Gerede'ye ilkokul ö?retmeni olarak atanan R?fat Ilgaz, ard?ndan Akçakoca ve Gümü?ova’da görev yapt?.

?lk evlili?ini 1931'de ö?retmen arkada?? Nuriye Han?m ile yapan yazar?n, 1932'de k?z? Gönül dünyaya geldi. Ilgaz, 1933'te askere gitti ve askerdeyken e?inden ayr?ld?.

Usta edebiyatç?, 1934'te hayat?nda büyük önemi oldu?una inand??? Kastamonu'yu simgeleyen Ilgaz soyad?n? seçti.

- Uzun süre verem tedavisi gördü

Gazi E?itim Enstitüsünde 1936-1938'de okuyan Ilgaz, Adapazar?'na Türkçe ö?retmeni olarak atand?. Ancak verem olan yazar, rahats?zl??? a??rla?t??? için ?stanbul'a gelerek Yakac?k Sanatoryumu'nda tedavi gördü.

Ilgaz, hastal???n?n tedavisi nedeniyle ?stanbul'a tayin istemesinin ard?ndan, 1939'da Karagümrük Ortaokulu'nda göreve ba?lad?.

Ayn? y?l ö?retmen Rikkat Han?m ile evlenen usta kalemin, 1940'ta o?lu Ayd?n, 1946'da ise k?z? Y?ld?z dünyaya geldi.

"Ç???r", "Olu?", "Ulus", "Güne?", "Yücel", "Varl?k", "Hamle" ve "Yeni ?nsanl?k" gibi çe?itli gazete ve dergilerde yazmaya ba?layan Ilgaz, ayn? y?llarda Hasan Tanr?kut, Sabahattin Kudret Aksal, Salah Birsel'le tan??t?.

Ba?ar?l? edebiyatç?, 1942'de ?air ?brahim Abdülkadir Meriçboyu ve Ömer Faruk Toprak ile "Yürüyü?" dergisinin kadrosunda yer ald? ve dergide ayr?ca Orhan Kemal, Sait Faik Abas?yan?k, Cahit Irgat ve Naz?m Hikmet'le çal??t?.

"Yarenlik" isimli ilk ?iir kitab?n? 1943'te edebiyatseverlerle bulu?turan Ilgaz, 1944'te yay?mland?ktan 25 gün sonra toplat?lan "S?n?f" adl? ?iir kitab?ndan dolay? 6 ay hapis cezas? ald?. Hapisten ç?kt???nda sa?l??? iyice kötüle?en yazar, ö?retmenlik i?ini ve ?stanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü'nde ba?lad??? ö?rencilik hakk?n? kaybetti.

Hastal??? dolay?s?yla ?stanbul Valideba? Sanatoryumuna yatan Ilgaz, 1947'de sanatoryumdan ç?kar?ld?.

Yakla??k 8 y?l farkl? hastanelerde verem tedavisi gören R?fat Ilgaz, kendi ya?ant?s?ndan yola ç?karak "Pijamal?lar" roman?n? yazd? ve bu eserinde verem hastanelerinde ya?am mücadelesi veren hastalar?n hayat?n? güldürü usulüyle kaleme ald?.

- Toplumcu gerçekçi yaz?lar kaleme ald?

Yaz?lar?nda ve ya?am?nda toplumcu gerçekçi bir çizgi sürdüren Ilgaz'?n 1953'te yazd??? "Devam" adl? kitab? da toplat?ld?. Yaz?lar? ve ?iirleri nedeniyle kovu?turmaya tabi tutulan Ilgaz, yakla??k 5 buçuk y?l mahkumiyet alsa da hem hastal???ndan hem de af kapsam?na girdi?i için cezas?n?n bir k?sm?n? yatt?.

?nceleme yazar? ve ele?tirmen As?m Bezirci, "Papirüs" dergisinin 19. say?s?nda, ?iirlerinde Faruk Nafiz Çaml?bel, Ahmet Kutsi Tecer, Halit Fahri Ozansoy gibi hececi ?airlerin etkisinde kalan Ilgaz için, "R?fat Ilgaz'? ço?umuz oldum bittim 'toplumcu' ?airi diye tan?r?z. Uzun bir süre 'toplumcu olmayan' ?iirler de yazd???n? bilmeyiz. Çünkü, bu tür ?iirler eski dergilerin sayfalar? aras?nda kalm??t?r. Ilgaz, onlar? hiçbir kitab?na almam??t?r. Bundan ötürü de oldum olas?, toplumsal konular? i?leyen bir ?air say?lm??t?r. Oysa, Ilgaz'?n toplumcu bir ?air olarak ba?ar? kazanmas?nda bu ?iirlerin de bir pay? vard?r." de?erlendirmesini yapm??t?.

R?fat Ilgaz, Aziz Nesin ve Esat Adil gibi isimlerle "Gerçek" gazetesini ç?kard?. Necati Sözen'in sahibi oldu?u "Adembaba" dergisinde 1952'de yazmaya ba?layan usta yazar?n, "Dolmu?", "Külah" ve "Ta?" adl? popüler mizah dergilerinde de yaz?lar? yay?mland?.

Ö?retmenlik yaparken ö?rencileriyle kendi çocuklar? gibi ilgilenen, daha sonra çocuk edebiyat?nda da eserler veren Ilgaz, ö?retmenlik hayat?ndaki gözlemlerini eserlerine yans?tt?.

- ?lk kez Dolmu? dergisinde "Hababam S?n?f?"n? okuyucuya sundu

Ilgaz, 1952-1960'ta "Tan" gazetesinde düzeltmen, dizgici ve röportaj yazar? olarak çal???rken "Dolmu?" dergisinde "Stepne" takma ad?yla "Hababam S?n?f?", "Bizim Ko?u?" ve "Don Ki?ot" eserlerini dizi olarak okuyucuyla bulu?turdu.

O?lu Ayd?n'?n okul maceralar?yla "Hababam S?n?f?"n? olu?turan Ilgaz, öykülerine ö?retmenlik an?lar?yla gözlemlerini de ekledi.

Unutulmaz yazar?n, 1959'da kaleme ald??? ve büyük üne kavu?turan "Hababam S?n?f?" kitab?, 1966'da oyunla?t?r?larak Ulvi Uraz Tiyatro Toplulu?u taraf?ndan sahnelendi. Oyun, 1969'da ?stanbul Tiyatrosu'nda yeniden sahneye koyuldu, 1975'te ise Ertem E?ilmez'in yönetmenli?inde beyaz perdeye aktar?ld?.

Mehmet Saydur, "R?fat Ilgaz'l? Y?llar" adl? an? kitab?nda, ya?ad??? dönemde e?itim sisteminde gördü?ü aksakl?klar? ele alan Ilgaz'?n, "Hababam S?n?f?"n? yazma amac?n? ?u sözlerle aç?klad???n? aktard?:

"Hababam S?n?f? bir e?itim yergisidir. Mizah beyazd?r, olumludur. Mizahta gülme ana ö?e de?ildir. ?steyen a?lar, isteyen güler. Ben yergi yap?yorum, komedi bile dü?ünmüyorum. Hababam S?n?f?'nda üç ?eyin yergisi yap?lm??t?r, kopyan?n, ezberin, uydurma sayg?n?n. Benim mizah?m dü?ündürmeye dayan?r. Hababam S?n?f?'nda bize yak??mayan e?itimsel ?eylerin yergisini yap?yorum."

Ilgaz, "Vatan", "Demokrat ?zmir", "Yeni Gün", "Yeni Ulus" gazeteleri ile "Akbaba" dergisinde de yaz?lar yazd?. Daha sonra S?n?f Yay?nlar?'n? kuran yazar, kendi kitaplar?n? buradan yay?mlad?.

Bas?n ?eref kart?n? 1970'te alan, 1974'te emekli olup do?um yeri olan Cide'ye yerle?en Ilgaz, 12 Eylül 1980 darbesinde yeniden gözalt?na al?nd?.

R?fat Ilgaz, "Y?ld?z Karayel" adl? eseriyle 1982'de "Madaral? Roman Ödülü" ve "Orhan Kemal Roman Ödülünü", "Ocak Kat?r? Alagöz" ile de 1987'de "Ömer Faruk Toprak ?iir Ödülü"ne de?er görüldü.

Ya?am? boyunca 5 kez evlenen Ilgaz'?n 4 çocu?u oldu.

R?fat Ilgaz, 7 Temmuz 1993'te ?stanbul'da vefat etti ve Zincirlikuyu Mezarl???na defnedildi.

- "?nsan sonradan mizahç? olmaz, mizahç? do?ar"

Ilgaz, "?nsan sonradan mizahç? olmaz, mizahç? do?ar" dü?üncesini savunurken, bir etkinlikte yapt??? konu?mada mizahi yönünü ?öyle anlatt?:

"Ben mizahç? oldu?umu çok geç anlad?m. Neden? Hababam S?n?f?'ndan sonra bakt?m ki halk sevdi, gülmeye ba?l?yor, 'Ben kendimi yaln?z ?air zannederdim, mizahç?ym???m da...' dedim, kendi kendime. Sonradan dü?ündüm acaba ben okudu?um edebiyat dal?ndaki hocalardan m? ö?rendim bu mizah??' Bir incelemeye ba?lad?m, ?iirlerimi de arad?m. Benim için yap?lan bir toplant?da Ahmet Gülhan 'M?stabey' ?iirimi okudu. Herkes ciddi ciddi dinleyecek, belki de üzülecek... ?kinci Dünya Sava??'ndan, Almanlardan bahsediyorum ?iirde... Bakt?m millet gülüyor. Ben bunu, çok trajik bir olay? anlatay?m diye yazm??t?m..."

"?air" taraf?na toz konduramad??? için ilk ba?larda ?iir haricindeki yaz?lar?n? takma ad kullanarak yazan R?fat Ilgaz, bir röportaj?nda ise mizahla alakal? ?u ifadeleri kulland?:

"Mizah diye bir yaz? türü yoktur. Yaz? türü romand?r, öyküdür, kö?e yaz?lar?d?r, an?lard?r. Mektup bile bir yaz? türüdür de mizah bir yaz? türü de?ildir. Tür olsayd? tekni?i olurdu. Mizah bir biçimdir. Topluma bak?? aç?s?d?r. Mizah ?iir, öykü, roman olabilir. Tür de?il, biçimdir. Mizac?m?zdan gelen bir özelliktir, bir çe?nidir. Yaz? türleri beceri ve teknik ister. Bunlar? sa?lad?n m? ba?ar? tamd?r. Mizah ne ister? Mizah insan?n mizac?ndan geldi?i için bilgi de?ildir, edinilemez. Teknik de de?ildir. ?nsan?n yarad?l???nda bu özellik varsa mizah ba?ar?l? olabilir."

- Ilgaz'?n baz? eserleri ?öyle:

?iir: "Ya?ad?kça", "Devam", "Üsküdar'da Sabah Oldu", "Soluk Solu?a", "Karak?lç?k", "Uzak De?il", "Güvercinim Uyur mu?", "Kula??m?z Kiri?te", "Çocuk Bahçesi (çocuk ?iirleri)"

Hikaye: "Radar?n Anahtar?", "Don Ki?ot ?stanbul'da", "Kesmeli Bunlar?", "Al At?n?", "Palavra", "Bunad? Bu Adam", "Tuh Sana", "Çal?? Osman Çiftlik Senin", "Hababam S?n?f? Uyan?yor", "Hababam S?n?f? Bask?nda", "Hababam S?n?f? S?n?fta Kald?"

Roman: "Hababam S?n?f?", "Bizim Ko?u?", "Karadeniz'in K?y?c???nda", "Karartma Geceleri", "Me?rutiyet K?raathanesi", "Apart?man Çocuklar?", "Hoca Nasrettin ve Çömezleri"

Tiyatro: "Hababam S?n?f?", "Hababam S?n?f? Bask?nda", "Hababam S?n?f? S?n?fta Kald?", "Çatal Mata Kaç Çatal", "Abbas Yola Giden"

Hat?ra: "K?rk Y?l Önce K?rk Y?l Sonra", "Yoku? Yukar?", "Biz de Ya?ad?k"

Çocuk Edebiyat?: "Bacaks?z Kamyon Sürücüsü", "Bacaks?z Okulda", "Bacaks?z Paral? Atlet", "Öksüz Civciv", "Küçükçekmece Okyanusu", "Cankurtaran Y?lmaz", "Kumdan Betona"

Muhabir: Fatih Türky?lmaz