Karbondioksit salimini azaltacak teknolojilerle iklim mücadelesine katki sunuyor

?klim krizinin ba? sorumlular?ndan karbondioksit sal?m?n? azaltan ve dönü?türülmesini sa?layan teknolojiler üreten MIT'den Prof. Dr. Bilge Y?ld?z, bili?im sektöründe enerji tüketiminin azalt?lmas?yla ilgili yeni proje üzerinde çal??t???n? söyledi.

?STANBUL (AA) - Koç Üniversitesinin, Türkiye'nin yeti?tirdi?i, evrensel bilgi birikimine katk?da bulunan bilim insanlar?n? ödüllendirmek için her y?l verdi?i "Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyas?"n?n bu y?lki kazanan? Prof. Dr. Bilge Y?ld?z, ödül töreni için bulundu?u ?stanbul’da AA muhabirinin sorular?n? yan?tlad?.

Üzerinde çal??t??? teknolojilerle dünya çap?nda enerji verimlili?ini art?r?p karbondioksit sal?m?n? azaltarak, iklim ve enerji krizlerine çözümler üretmeye çal??an Bilge Y?ld?z, serüveninin, ?zmir’in Tire ilçesinde teknolojiden uzak bir ortamda ba?lad???n? belirtti.

Anne ve babas?n?n ö?retmen oldu?undan bahseden Y?ld?z, do?ayla iç içe geçen çocuklu?unda çevreyi ve canl?lar? gözlemleme f?rsat? buldu?unu, Türkiye’de ald??? temel e?itimin kendisini yeni ?eyler denemeye haz?rlad???n? anlatt?.

Küresel ?s?nmaya yol açan karbondioksit sal?m?n? azaltacak ya da bunu faydal? ürünlere dönü?türecek teknolojiler üzerinde çal??t???n? kaydeden Y?ld?z, küresel ?s?nma, iklim krizi ve enerji k?s?tl?l???n?n büyük ama çal??arak üstesinden gelinebilecek sorunlar oldu?unu, kendisinin de elektrokimyay? kullanarak karbondioksit yaymadan geli?tirilebilecek teknolojiler ve yay?lm?? olan karbondioksiti faydal? ürünlere dönü?türme üzerine çal??t???n? aktard?.

Y?ld?z, çal??malar?n?n detaylar? hakk?nda ?u bilgileri payla?t?:

"Küresel ?s?nmaya en çok katk?s? olan elektrik üretiminden, ula??mdan, ta??mac?l?ktan ve endüstriden yay?lan karbondioksit gaz?. Bizim yapt???m?z çal??malar bu sektörlerdeki teknolojileri karbondioksit yaymadan nas?l etkinle?tirebiliriz, onun üzerine. Mesela ta??mada fosil yak?t kullan?lmas? karbondioksit yay?l?m?n?n yegane sebebi. Biz bunun yerine temiz yak?t geli?tirebilir miyiz? Mesela hidrojen. Hidrojeni hem gelece?in temiz yak?t? hem enerji depolama ortam? hem de endüstriyel kimyasal olarak görebiliyoruz ve hatta günümüzde de çok kullan?lan bir kimyasal asl?nda. Gübre sentezinde, metal ar?tmada ama bu ?u anda, karbondioksit yayan bir üretim i?lemi. Biz bunu, su buhar?n? yüksek enerji verimlili?iyle elektrolizle hidrojene ve oksijene ay?rmaya çal???yoruz. Tabii elektroliz asl?nda eski bir teknoloji. Ama bunu daha enerji verimli, daha ekonomik, daha uzun ömürlü nas?l yapabiliriz? O malzemelerin ve malzemenin fizi?inin, kimyas?n?n üzerine çal???yoruz."

Karbondioksitin ayr??t?r?labildi?ine, s?v? yak?ta dönü?türülmesinin de daha çevreci bir yöntem oldu?una dikkati çeken Bilge Y?ld?z, ?öyle devam etti:

"Ayn? elektrokimyasal platformu kullanarak karbondioksiti de elektroliz edebiliyoruz. Karbondioksiti elektroliz edince karbonmonoksit dedi?imiz gaz ve oksijen ortaya ç?k?yor. Bu karbonmonoksit ve üretti?imiz hidrojenle de?i?ik s?v? yak?tlar da üretebilirsiniz. O zaman belki kullan?m? daha kolay bir geçi? dönemi olur. Mesela hidrojeni yak?t olarak kullanmak daha uzun vadeli bir süreç. Ama karbondioksiti kullanarak s?v? yak?ta dönü?türebilirseniz belki bu en az?ndan 'karbondioksit cycle' dedi?imiz döngüyü kapat?p yine s?v? yak?tlarla ama net karbondioksit üretmeyen bir i?lemden geçerek yine çevremizi daha sa?l?kl? bir ?ekilde tutabiliriz. Bu karbondioksit elektrolizi, su elektrolizi üzerinde çal??t???m?z konulardan ikisi."

Mars projesine kat?ld?

Prof. Dr. Bilge Y?ld?z, çal??ma alanlar?ndan birinin de Mars gezegeni oldu?unu söyledi.

Mars’ta karbondioksitin dönü?türüldü?ü teknolojinin dünyaya uygulanabilmesinin maliyetli oldu?una dikkati çeken Y?ld?z, kat?ld??? NASA destekli proje hakk?nda ?unlar? söyledi:

"Mars'ta atmosfer sadece karbondioksit. Oraya canl? gönderebilmek için ya da daha çok çal??malar yap?labilmesi için, roket gönderilip geri getirilebilmesi için oksijen hem yak?t hem de tabii hayat kayna??. Bu karbondioksit elektrolizi teknolojisini ?u anda Mars’ta uygulayan bir projeye katk?da bulunmu?tuk. Yani geçen y?ldan beri orada periyodik olarak Mars atmosferinden karbondioksiti elektrolizleyip oksijen üreten bir araç, cihaz var. Birkaç y?l önce NASA taraf?ndan desteklenen bir projeye biz de kat?larak bu teknolojinin geli?mesine katk?da bulunmu?tuk. Tabii orada çal??an teknolojiyi dünyada uygulayabilmemiz için bunun daha ekonomik, daha verimli ve uzun ömürlü olmas? gerekiyor. O nedenle çal??malar?m?z devam ediyor."

Yeni çal??mas? bilgisayarlar?n daha enerji verimli yap?labilmesi üzerine

Yeni projeleri hakk?nda da konu?an bilim insan?, karbondioksit sal?m?n?n önlenmesi ve enerji verimlili?iyle ba?lant?l? olarak bilgisayarlar?n daha verimli hale getirilmesi üzerinde çal??malara ba?lad???n? söyledi.

"?u an bizim için daha yeni olan bir yön, bilgi i?lemin yani bilgisayarlar?m?z?n daha enerji verimli yap?labilmesi. Bilgi i?lemin enerji tüketimi bu h?zla giderse 2045-50 y?llar?na do?ru dünyan?n bütün enerji üretim kapasitesini bilgi i?leme harcamam?z gerekiyor, tabii bu da sürdürülebilir de?il." diyen Y?ld?z, projesinin detaylar?n? ?öyle anlatt?:

"Bilgisayarlar? atomlardan cihazlara, cihazlardan mimariye tekrardan dizayn etmemiz ve etkinle?tirmemiz gerekiyor. Biz de bu konuda yine elektrokimyay? ve beyindeki i?lemleri daha iyi anlayarak insan beyni gibi çok verimli çal??an bilgi i?lemci cihazlar, üniteler yapma üzerinde çal???yoruz. Bu öbürlerinden daha farkl? bir uygulama gibi gelebilir size yani hidrojen elektrolizi, yak?t hücreleri, piller falan üzerine daha uzun süre çal??t?k ama asl?nda fiziksel mekanizmalara hatta malzemeleri de ortak olan bir çal??ma bizim için. Yapt???m?z enerji verimli bilgi i?lem ünitesi dedi?imiz cihazlar asl?nda minyatürle?tirilmi? piller; ayn? beyninizdeki sinapslar gibi. Onlar? bilgisayar yapabilece?imiz, çip üretebilece?imiz malzemelerde gerçekle?tirmeye çal???yoruz. Ama gerçekten enerji ve karbondioksit yay?l?m?n? engellemede, azaltmada çok önemli bir yön bu çünkü bilgi i?lem h?zla artan bir enerji tüketici ve bunu daha verimli yapmak için dünya çap?nda daha yeni çal??malar ba?lat?l?yor. Biz de bu konuda hem ö?renmeye hem de katk?da bulunmaya çal???yoruz."

?klim hedefleri için verilen sözlerin tutulmas? ve yeni teknolojilerin geli?tirilip desteklenmesi halinde iklim krizinin çözümü için bir ?ans bulundu?unu dile getiren Y?ld?z, ülkelerin toplumu yeni teknolojilere adapte etme konusunda da sorumluluklar? oldu?unu, her yeni teknolojinin mevcut fosil yak?tlar kadar ucuz olmayaca??n? ve bunlara geçi?in desteklenmesi gerekti?ini sözlerine ekledi.

Muhabir: Hale Aydo?mu?