Rusya-Ukrayna Savasiinda Bati, kendi içindeki görüs ayriliklar?ila da sinandi

Rusya-Ukrayna Sava??'n?n ba??ndan bu yana Ukrayna ile dayan??ma kapsam?nda Rusya'ya yönelik yapt?r?mlar? gündemlerinin ilk s?ras?na alan Avrupa ülkeleri kendi aralar?nda yükselen görü? ayr?l?klar?yla s?nand?.

CENEVRE (AA) - Rusya Devlet Ba?kan? Vladimir Putin'in 24 ?ubat'taki talimat?yla ba?layan ve 10 ay? a?k?n süredir devam eden Rusya-Ukrayna Sava??, Avrupa ülkelerinin birçok konuda karar alma süreçlerini de önemli ölçüde etkiledi.

Daha çok Rusya'ya uygulanacak yapt?r?mlarla ilgili görü? ayr?l?klar? ya?ayan Avrupa ülkelerinden Litvanya, Letonya, Estonya ve Polonya, bu konuda di?er ülkelerden farkl? görü? payla?t?.

Sert ve uzun yapt?r?mlar isteyen bu ülkeler, uygulanacak politikalarda da güçlü ekonomiye sahip Avrupa Birli?i (AB) ülkelerine k?yasla kendi ekonomilerinin zarar görmesini istemediklerini ifade etti.

Ukrayna'ya yap?lacak son yard?m paketine de kar?? olan ülkelerden öne ç?kan ikisi Macaristan ve Polonya oldu. ?ki ülke de son ana kadar kendi ekonomilerini dü?ünerek kar?? ç?k?p veto hakk?n? kullanacaklar?n? belirtti.

Macaristan, Ukrayna'ya yönelik yeni bir AB mali yard?m paketinin onaylanmas?n? engelledi. Toplamda 18 milyar dolar olarak haz?rlanan bu pakete kar?? ç?kan ülkeye yan?t Avrupa Komisyonu Ba?kan Yard?mc?s? Valdis Dombrovskis'den geldi.

Dombrovskis, "Ukrayna, sava? halindeki bir ülke, deste?imize ?iddetle ihtiyac? var ve bir üye devletin bu AB mali deste?ini geciktirmesine ve ray?ndan ç?karmas?na izin veremeyiz." ifadesini kulland?.

Macaristan, yolsuzluk, kamu al?mlar?ndaki usulsüzlükler ve hükümet yetkililerinin eylemlerini ele almas? amaçlanan bir dizi reformu tamamlayamad??? için AB bütçesinden kendisine ayr?lan 7,5 milyar avroluk pay? alam?yordu. Ancak AB’nin bu konuda Macaristan lehine ad?m atmas?n?n ard?ndan ülke, Ukrayna’ya yard?m vetosunu kald?rd?.

Asgari bir küresel kurumlar vergisinin getirilmesine yönelik Polonya vetosu da son yard?m paketinin kabul edilmesini tehdit etti ancak Ukrayna'n?n sad?k bir destekçisi olan Var?ova sonunda itiraz?n? kald?rd?.

Enerji krizi halktan tepkilerin artmas?na neden oldu

Ukrayna'daki sava??n ba?lamas?n?n ard?ndan Rusya'n?n boru hatlar? üzerinden Avrupa'ya do?al gaz sevkiyatlar? h?zla azalmaya ba?lad?.

Litvanya, Polonya gibi ülkeler farkl? ülkelerden do?al gaz almay? dü?ünürken, Rusya’n?n enerji sepetinde çok yüksek paya sahip oldu?u ülkeler de s?v?la?t?r?lm?? do?al gaz (LNG) alternatifini de?erlendirmeye ba?lad?.

Avrupa'ya Rus gaz? sevkiyatlar?nda kullan?lan ana hatlardan Kuzey Ak?m boru hatt?nda faaliyetler gerekli bak?mlar?n yap?lamad??? gerekçesiyle a?ustos sonunda dururken, in?aat? tamamlanan Kuzey Ak?m 2 hatt? ise Ukrayna'daki sava? nedeniyle faaliyete al?nmam??t?. Her iki hatta da 26 Eylül'de patlamalar ya?anm??, do?al gaz s?z?nt?lar? meydana gelmi?ti.

Gazprom'un Avrupa'ya do?al gaz sevkiyat?nda kritik role sahip bir ba?ka boru hatt? olan Yamal-Avrupa yapt?r?mlar nedeniyle at?l duruma dü?erken, ?irketin, Ukrayna'n?n "Sohranovka" adl? do?al gaz da??t?m noktas?ndan ak??? da 10 May?s'ta durmu?tu.

Avrupa, Ukrayna sava?? nedeniyle kapsaml? yapt?r?mlarla Rusya'y? ekonomik anlamda zor duruma dü?ürürken, Kremlin yönetiminin kar?? ad?mlar atmas? Bat?l? ülkelerdeki enerji krizini daha da derinle?tirdi.

Rusya Devlet Ba?kan? Putin'in 23 Mart'ta duyurdu?u "rubleyle ödeme sistemine" göre, Rus gaz? alan ülkelerin, Gazprombank'tan hesap açmalar?, ödemeleri bu bankaya yapmalar?n?n ard?ndan söz konusu fonlar?n Moskova Borsas?'nda rubleye çevrilmesi gerekiyordu.

Avrupa'n?n 2021 itibar?yla ana do?al gaz tedarikçisi konumundaki Gazprom, nisan sonunda ödemelerini rubleyle gerçekle?tirmedikleri gerekçesiyle Polonya ve Bulgaristan'a gaz ak???n? durdurmu?tu.

Gazprom, bu iki ülkenin ard?ndan söz konusu ödeme sistemine uymad?klar? gerekçesiyle Finlandiya, Hollanda, Danimarka, Letonya ve Almanya'ya tedarik sa?layan baz? enerji ?irketlerine yönelik sevkiyat? da durdurdu.

Rusya'dan do?al gaz tedarikinin azalmas? Avrupa'da do?al gaz fiyatlar?n?n da rekor seviyelere ula?mas?na neden olmu?tu. Fiyatlarda ya?anan art?? zaten zor durumda olan tüketicileri daha da zora sokarken, baz? sektörlerin üretiminin sekteye u?ramas?na yol açt?.

Petrol

Ekimde kabul edilen ve Rusya'n?n petrol sat???na tavan fiyat getirilmesini içeren 8'inci yapt?r?m paketi kapsam?nda, Rusya'dan ham petrol ve ürünlerinin deniz yoluyla üçüncü ülkelere ta??nmas?na ilave k?s?tlamalar getirildi.

AB'nin Rus ham petrol al?mlar?ndaki kay?plar a??rl?kl? olarak Suudi Arabistan ve Irak ba?ta olmak üzere Orta Do?u ülkelerinden yap?lan ithalatla telafi edilirken, bat? Afrika ülkeleri Norveç, Brezilya ve Guyana'dan da petrol tedarik edildi.

Ekimde, AB ülkelerinin Rusya'dan ithal etti?i günlük 2,5 milyon varil ham petrol ve ürünlerinin 700 bin varili boru hatt? arac?l???yla sa?land?.

Yakla??k 5 bin 500 kilometre uzunlu?uyla dünyan?n en büyük ham petrol hatlar?ndan biri olan Druzhba petrol boru hatt?, AB-Rusya petrol ticaretinde Rus petrolünün önemli ç?k?? noktalar?ndan biri olarak biliniyor.

Orta ve Do?u Avrupa'da denize k?y?s? olmayan rafinerilere petrol sa?layan hat, kuzeyde Belarus üzerinden geçerek Polonya ve Almanya'ya, güney taraf?nda da Ukrayna'dan geçerek Macaristan, Slovakya ve Çekya'ya kadar uzan?yor.

Rus petrolü, deniz yoluyla ise Balt?k Denizi'ndeki Primorsk ve Ust-Luga ile Karadeniz'deki Novorossiysk limanlar?ndan Hollanda, ?talya, Fransa, ?spanya ve Portekiz'deki farkl? limanlara gönderiliyor.

Rusya Devlet Ba?kan? Vladimir Putin taraf?ndan 27 Aral?k'ta imzalanan kararnameyle Rus petrolüne tavan fiyat uygulamas?na kat?lanlara petrol ve ürünü sat??? yasakland?.

K???n ba?lad??? ve enerji krizinin derinle?ti?i de göz önünde bulundurulunca Avrupa’da da halktan tepkiler gelmeye ba?lad?.

Avusturya’da a??r? sa?c? Avusturya Özgürlük Partisi, ya?anan enerji krizi ve hayat pahal?l??? nedeniyle hükümete tepki göstererek, yapt?r?mlar? uygulamak suretiyle tarafs?zl?k ilkesinin ihlal edildi?ini ileri sürdü. Parti, buna son verilmesi yönünde iktidara bask? uygulad?.

Do?rudan Rusya'y? destekleyemeyen a??r? sa?c?lar, böylelikle tarafs?zl?k ilkesi üzerinden hem hükümeti hem de AB'yi ele?tirdi.

AB Dönem Ba?kanl???n? yürüten Çekya'da sava??n ba?lamas?ndan bu yana muhalefetteki a??r? sa?c? partilerin deste?iyle düzenlenen gösterilerde, 70 binin üzerinde Çekyal?, enerji fiyatlar?ndaki art?? ve hayat pahal?l??? nedeniyle "Rus bayraklar?yla" iktidar? protesto etti.

Art arda düzenlenen gösterilerde, protestocular, Moskova'ya yönelik yapt?r?mlar?n uygulamas?na tepki göstererek, ülkenin sava?ta taraf olmamas? ve Kremlin'le özel enerji anla?mas? yapmas?n? talep etti.

Ekonomi

Rusya-Ukrayna Sava??, Moskova ile bat? ülkeleri aras?ndaki ticari ili?kilerin de tahribat?na yol açarken, sava??n ba??nda bat?l? ülkelerin "Rusya ile ekonomik ili?kileri ask?ya alma" yönündeki dü?ünceleri tam olarak kar??l?k bulmad?.

AB ülkeleri, farkl? alanlarda Rusya ile ekonomik ili?kilerini minimum düzeyde de olsa sürdürürken, bu durum ülkeler aras? soruna dönü?tü.

Her ne kadar Fransa Ekonomi Bakan? Bruno Le Maire, 1 Mart’ta yapt??? aç?klamada, "Rusya'ya topyekun ekonomik ve mali sava? açaca??z" ifadelerini kullansa da Fransa'n?n Rusya-Ukrayna Sava??'ndan sonra Rusya'ya yönelik yapt?r?mlara ra?men bu ülkeden 2021'dekine k?yasla 3 kat fazla uranyum sat?n ald??? ortaya ç?kt?.

Fransa, 2022'nin ilk 9 ay?nda Rusya'dan 345 milyon avro de?erinde 290 ton uranyum sat?n ald?.

Avrupa ülkelerinin Rusya'y? hedef alan ambargolar?na ra?men Fransa'n?n bu ülkeden perde arkas?nda uranyum sat?n almas?n?n nedeni, Rus uranyumunun daha ucuza tedarik edilmesi olarak gösteriliyor.

Alman Sanayi Federasyonu (BDI) Ba?kan? Siegfried Russwurm, 8 Mart'ta yapt??? aç?klamada, "AB'deki, Rusya'dan petrol, gaz ve kömür ithalat?n?n yasaklanmas? konusundaki tart??malar? ate?le oynamak" olarak de?erlendirdi.

Moskova'ya kar?? enerji ambargosunun sanayide de?er olu?turma, tedarik zincirleri ve arz güvenli?i üzerindeki sonuçlar?n?n dramatik olabilece?i konusunda uyaran Russwurm, "Bu enerji ithalat?n? bir gecede de?i?tirmek imkans?z. Almanya’da kullan?lan ham petrolün yakla??k üçte biri ve do?al gaz?n yar?s?ndan fazlas? ?u anda Rusya’dan geliyor." yorumunu yapt?.

Rusya ile uzun y?llard?r birçok alanda ekonomik ili?kiye sahip olan K?br?s Rum kesimi, AB'nin Rusya'ya yönelik yapt?r?mlar?na kat?lsa da s?cak bakm?yor.

Özellikle hava sahas?n?n Rusya'ya kapat?lmas? nedeniyle Rus turistlerin, K?br?s Rum kesimine gelememesi ve Rum limanlar?n?n Rus gemilerine kapat?lmas?, Rum otoritelerini en çok rahats?z eden konular?n ba??nda geliyor.

Rus turistlerin, Rum kesimi yerine Kuzey K?br?s Türk Cumhuriyeti (KKTC) ve Türkiye'yi tercih etmesi de Rumlar? endi?elendiriyor.

Rum kesiminin, uygulanan ambargolar?n Rusya’y? durduramamas? ve bunlardan maksimum düzeyde olumsuz etkilenmelerinden rahats?zl?k duydu?u biliniyor.

Avrupa ülkeleri, sava? ilerleyince "karamsar tablo" çizmeye ba?lad?

Kovid-19 sonras? dünyada ya?anan küresel kriz, enflasyonun artmas? ve sava??n da etkisiyle bu yükün ülkeler üzerinde artmas?, Avrupa ülkelerini söylem de?i?ikli?ine itti.

Sava??n ba?lang?c?nda Ukrayna'n?n her ko?uldu yan?nda olduklar?n? belirten AB ülkeleri, sava??n mali yükünün artmas?yla bunu halk?na hissettirmeye ba?lad?.

Fransa Cumhurba?kan? Emmanuel Macron, 24 A?ustos'taki aç?klamas?nda, "bolluk devri ve pervas?zl???n sona erdi?ini" belirterek, bunlara kar?? hükümete birlik olma ça?r?s?nda bulundu.

Almanya Ba?bakan? Olaf Scholz, 11 Ekim'de yapt??? aç?klamada, Rusya ile Ukrayna aras?ndaki sava??n sadece Ukrayna için de?il tüm dünya için sonuçlar? oldu?unu söyledi. Bunun her gün görüldü?ünü ifade eden Scholz, "Bunun (sava??n) sadece Ukrayna için de?il tüm dünya için, Avrupa ve ülkemiz için de sonuçlar? oldu?unu tespit ettik. Bu sonuçlar da aç?k bir ?ekilde görülüyor." diye konu?tu.

Almanya Cumhurba?kan? Frank-Walter Steinmeier, Rusya-Ukrayna Sava??'ndan ötürü ülkesini zor y?llar?n bekledi?i uyar?s?nda bulundu.

Steinmeier, 28 Ekim'de yapt??? aç?klamada, "Birbirimizi ba?layan her ?eyi güçlendirin" ba?l???yla yapt??? halka sesleni? konu?mas?nda, Rusya'n?n Ukrayna'da sava? açt??? 24 ?ubat tarihinin bir dönüm noktas? oldu?unu ve sava??n, Almanya'y? da güvensizli?e sürükledi?ini ifade etti.

AB ülkeleri birbirlerini suçlad?

Bir y?la yak?nd?r devam eden Ukrayna-Rusya Sava?? nedeniyle ülkelerin baz? dönemlerde farkl? alanlardaki tutumlar? de?i?irken, bu durum, AB ülkelerinin birbirlerine yönelik sert ve suçlay?c? aç?klamalar?n? da beraberinde getirdi.

Eski ?ngiltere Ba?bakan? Boris Johnson, Rusya-Ukrayna Sava??'ndan önceki tutumlar? konusunda Fransa, Almanya ve ?talya'y? sert bir dille ele?tirdi.

Johnson, 23 Kas?m'da CNN Portekiz'e yapt??? aç?klamada, Rusya-Ukrayna Sava??'nda AB ülkelerinin, Ukrayna'n?n arkas?nda durdu?unu, hala destek verdi?ini ancak sava?tan önce durumun böyle olmad???n? savundu.

Bat?l? ülkelerin Ukrayna-Rusya gerilimine tepkileri konusunda Fransa'ya sava? ihtimalini "son ana kadar kabullenmeme" ele?tirisi getiren Johnson, Alman hükümetini de ba?lang?çta "ekonomik nedenlerle uzun bir çat??ma yerine, Ukrayna ordusunun h?zl? yenilgisini desteklemekle" suçlad?.

Alman Hükümet Sözcüsü Steffen Hebestreit, Johnson'un, Almanya hükümetini ba?lang?çta "Ukrayna ordusunun h?zl? yenilgisini desteklemekle" suçlamas?n? "tamamen saçmal?k" olarak nitelendirdi.

Polonya Ba?bakan? Mateusz Morawiecki, 12 Eylül'de yapt??? aç?klamada, Berlin yönetiminin, Rusya-Ukrayna Sava?? konusundaki tutumunu ele?tirerek, Ukrayna'n?n savunma konusunda Almanya'ya ba??ml? olmas? halinde "var olamayaca??n?" öne sürdü.

Morawiecki, Alman Der Spiegel dergisine verdi?i mülakatta, "Avrupa'ya büyük zarar veren enerji politikalar?na kar?? Berlin'in eylemsizli?inin, Almanya ile ittifak?n de?erini ciddi bir ?ekilde sorgulatt???n?" ifade etti.

Polonya'n?n, Ukrayna'n?n en güçlü destekçileri aras?nda yer ald???n?, buna kar??n Almanya'n?n tutumunun "büyük hayal k?r?kl??? yaratt???n?" belirten Morawiecki, ?unlar? kaydetti:

"Berlin, Polonya'n?n Rus enerjisine, özellikle de Kuzey Ak?m 1 ve 2 hatlar?na ba??ml?l?k konusunda uzun süredir yapt??? uyar?lar? görmezden geldi. Ukrayna, savunma konusunda Almanya'ya ba??ml? olmas? halinde var olamayacakt?r. Almanlar, Moskova'ya kar?? her zaman çok uzla?mac? oldu, Rusya'ya boyun e?di. Ancak biz, Rusya'ya yönelik tüm uyar?lar?m?zda hakl?yd?k. ?imdi sesimizin eskisinden çok daha fazla duyuldu?u a?ikar."

Orban, Avrupa'y? "dört lasti?i patlam?? arabaya" benzetti

Macaristan Ba?bakan? Viktor Orban, Rusya-Ukrayna Sava??'n?n kendi sava?lar? olmad???n?, Macaristan'?n NATO üyesi oldu?unu ve Rusya'n?n kendisinden çok daha güçlü olan NATO'ya hiçbir zaman sald?rmayaca??n? söyledi.

Orban, 12 Eylül’de Romanya'da kat?ld??? bir etkinlikte yapt??? konu?mada, Rusya'n?n Ukrayna'n?n NATO üyesi yap?lmamas? gibi aç?k güvenlik taleplerinde bulundu?unu hat?rlatarak, eski ABD Ba?kan? Donald Trump ve eski Almanya Ba?bakan? Angela Merkel görevlerine devam etmi? olsalard? sava??n hiç ba?lamam?? olaca??n? savundu.

AB ülkelerinden Ukrayna'ya "Rusya’ya taviz ver" teklifi

Ukrayna Devlet Ba?kanl??? Ofisi Dan??man? Mihail Podolyak ise 18 May?s'ta yapt??? aç?klamada, Macron'un d???nda AB’den baz? siyasetçilerin de Ukrayna Devlet Ba?kan? Volodimir Zelenskiy'e "Rusya'ya tavizler vermesini" teklif etti?ini öne sürdü.

Podolyak, "Genel olarak sadece Macron'un de?il Avrupa siyasi camias?ndan baz? ki?ilerin de bu aç?klamalar? biraz tuhaf. Ukrayna toplumunun, bu tür talepleri hiçbir ?ekilde desteklemeyece?i aç?k." dedi.

Muhabir: Muhammet ?kbal Arslan,Murat Temizer