ANKARA (AA) - Fransa’nın uzun süre sömürgesi altında kalan Cezayir ile kötü seyreden ilişkileri, karşılıklı gözaltı ve tutuklamalarla gerilirken Cezayir’in 12 Fransız konsolosluk çalışanını sınır dışı etme kararı alması, krizi derinleştirdi.
Cezayir'in kararı üzerine, Fransa da dün 12 Cezayirli diplomatı sınır dışı edeceğini duyurdu ve Cezayir Büyükelçisi Stephane Romatet'yi geri çağırdı.
Siyaset bilimci Mohsen-Finan, AA muhabirine, Fransa ve Cezayir arasındaki ilişkilerin bağımsızlık savaşının sona erdiği 1962 yılından bu yana "çok zor" ilerlediğini söyledi.
Mohsen-Finan, iki ülkenin savaş sonrası döneme yaklaşımlarının farklı olduğunu belirterek "Fransa (savaşı) bunu konuşmamayı ve bu konuda sessiz kalmayı tercih ederken buna karşılık Cezayir’de (bağımsızlık süreci üzerine) konuşmak, milliyetçiliğin temel taşlarından biri haline geldi." dedi.
Cezayir milliyetçiliğinin "sömürgecilik, işgal ve bağımsızlık savaşına yapılan referanslarla" beslendiğini ifade eden Khadija Mohsen-Finan, çağdaş Cezayir-Fransa ilişkilerinin, bağımsızlık sonrası dönemde Cezayirlilerin "travması" haline gelen iki unsur etrafında şekillendiğini kaydetti.
Mohsen-Finan, Cezayir’in Fransa’dan bağımsızlığını kazanmasının ardından yaşadığı travmanın "serbest dolaşım ve tarihsel hafıza" olduğunu ifade etti.
Khadija Mohsen-Finan, savaşın ardından imzalanan serbest dolaşım anlaşmasıyla Cezayirlilere sağlanan Fransa’ya seyahat esnekliğinin, yıllar içinde belli ölçülerde kısıtlandığını dile getirdi.
İkinci travma olan tarihsel hafızaya ilişkin ise Mohsen-Finan, Cezayir’in sömürgesinde kaldığı dönem için Fransa’dan özür beklediğini söyledi.
Fransa ve Cezayir arasında bugün farklı gerekçelerle yaşanan gerilimin temelinde, bu iki travmanın yattığını vurgulayan Mohsen-Finan, "Bu iki unsurdan hareketle her zaman bir kristalleşme ve siyasi bir gerilim doğuyor ki bu, Fransa’nın hemen hemen bütün cumhurbaşkanları döneminde yaratılıyor." diye konuştu.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron döneminde bağımsızlık sürecinden bu yana Fransa’nın ilk kez Cezayir ile iyi ilişkiler hedeflendiğini kaydeden Mohsen-Finan, 2022 yılında iki ülke arasında bir dizi ekonomik ve stratejik anlaşmaların imzalandığını hatırlattı.
Fransız siyaset bilimci Mohsen-Finan, ilişkilerdeki bu olumlu havanın 2024 Temmuz'unda Fransa’nın Batı Sahra sorununda Fas egemenliğinde çözüm planına destek verdiğini açıklamasının kaybolduğunu ve Batı Sahra'da bağımsızlık yanlısı Polisario Cephesi'ne destek veren Cezayir'le ilişkileri kötüleştirdiğini belirtti.
Cezayir’in Fransa’yı ikili ilişkilerde sömürgeci tutumunu sürdürmekle suçlamasına ilişkin ise Mohsen-Finan, Fransız hükümeti üyelerinin Cezayir’e yönelik söylemlerini eleştirdi.
Mohsen-Finan, "Yani Cezayir'in haydut devlet olduğunu söyleyen hükümet üyeleri varsa 'Cezayir bunu yapmak zorundadır', 'Cezayir'in bunu yapması için 6 haftası vardır' diyen. (Fransız siyasiler) Sanki eski sömürgeye hitap ediyormuş gibi... (Sömürgeci bir tutum olduğu) doğrudur." ifadelerini kullandı.
Son olarak Cezayir’in 12 Fransız konsolosluk çalışanını sınır dışı etme kararına değinen Mohsen-Finan, bu kararın Fransa’da Cezayirli bir konsolosluk çalışanının 1 yıl önceki bir olaya karıştığı gerekçesiyle yakın zamanda tutuklanmasının ardından gerçekleştiğine dikkati çekti.
Khadija Mohsen-Finan, Cezayirli konsolosluk çalışanının "Amir DZ" olarak bilinen muhalif Amir Boukhors’un kaçırılması ve üstünden 1 yıl geçen olayla bağlantılı olarak tutuklanmasında, Fransa İçişleri Bakanının ayrı bir rol oynadığı değerlendirmesinde bulundu.
Mohsen-Finan, Cezayirli muhalifin kaçırıldığı olayda Cezayir Cumhurbaşkanı Abdülmecid Tebbun ve Fransız mevkidaşı Emmanuel Macron arasında o dönem "uzlaşı sağlandığını" ancak davanın 1 yıl sonra Fransa İçişleri Bakanı Bruno Retailleau tarafından yeniden "başlatıldığını" kaydetti.
Cezayir’in buna karşılık 12 Fransız konsolosluk çalışanını sınır dışı etmek istemesinin, Fransa ile yaşadığı büyük bir güven sorunundan kaynaklandığını belirten Mohsen-Finan, şöyle devam etti:
"12 (konsolosluk) çalışanı... Yani (Cezayir) diyor ki; hiç mutlu değiliz ve bir veya iki kişiden çok daha fazlasından şüpheleniyoruz, tüm diplomasiyi, tüm ilişkimizin sorguluyoruz çünkü (aramızda) güven sorunu var."
Siyaset bilimci Mohsen-Finan, tüm bu gelişmelere rağmen Macron’un Cezayir ile bir "yanlış anlaşılma ya da kötü bir ilişki" içinde kalmak istemediğini ancak "2027 Cumhurbaşkanı seçimi için kendini alternatif olarak konumlandırmak isteyen ve ulusal güvenlik kaygılarıyla Cezayir’i hedef gösteren" İçişleri Bakanı Retailleau’nun bunun aksine hareket ettiğini söyledi.
İki ülke ilişkilerinin daha iyiye gitme ihtimaline ilişkin olarak Mohsen-Finan, Cezayir ile yaşanan konsolosluk çalışanlarının sınır dışı edilmesi krizinin "Fransız diplomasisi çizgisinin mi yoksa İçişleri Bakanının Cezayir ile soyunduğu bilek güreşinin bir sonucu mu olduğunu zamanın göstereceğini" belirtti.
Cezayir konsolosluk çalışanının Fransa’da tutuklanmasıFransa’da 1'i konsolosluk çalışanı 3 Cezayirli, "Amir DZ" olarak bilinen muhalif Amir Boukhors’un kaçırılmasına ilişkin iddialarla bağlantılı olarak 11 Nisan’da gözaltına alınmış, ve Fransa topraklarında ciddi suçlar işlediği gerekçesiyle tutuklanmıştı.
Cezayir, Fransa'daki konsolosluk çalışanının tutuklanması nedeniyle 13 Nisan’da Fransa'nın Cezayir Büyükelçisi Stephane Romatet'yi Dışişleri Bakanlığına çağırarak protesto notası vermiş, 14 Nisan'da da 12 Fransız konsolosluk çalışanından 48 saat içinde ülkeyi terk etmesini istemişti.
Elysee Sarayı ise dün Cezayir'in bu tutumuna simetrik yanıt verileceğini ve 12 Cezayirli diplomatın sınır dışı edileceğini duyurmuştu.
Fransa ile Cezayir arasındaki ilişkiler son yıllarda gergin seyrediyorFransa'nın egemenlik tartışmalarının olduğu Fas'ın Batı Sahra bölgesinin Fas lehine özerklik planına destek verdiğini duyurması, bölgede bağımsızlık yanlılarını destekleyen Cezayir ile ilişkileri germişti. Cezayir, Temmuz 2024'te Fransa'nın Batı Sahra adımına tepki olarak Paris'teki büyükelçisini geri çekmişti.
İki ülke arasında Batı Sahra dışında çözüm bekleyen tarihi sorunlar da bulunuyor.
Bu sorunlar arasında, Fransız yetkililerin yıllardır iade etmeyi reddettiği Cezayir arşivi ve Paris'teki İnsan Müzesi'nde bulunan halk devrimi liderlerinin kafatasları, Fransa'nın 1960-1966 yılları arasında Cezayir Çölü'nde gerçekleştirdiği nükleer denemelerin kurbanları için tazminat ödenmesi ve Bağımsızlık Savaşı (1954-1962) sırasında kaybolan 2 bin 200 kişinin akıbetinin açıklığa kavuşturulması yer alıyor.
Muhabir: Şeyma Yiğit