MOSKOVA (AA) - Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in 24 Şubat 2022’de “Ukrayna’da özel askeri operasyon” başlattıklarını duyurmasıyla başlayan savaş, halihazırda Avrupa kıtasında dengeleri etkileyecek duruma geldi.

Seçim kampanyası çerçevesinde “Ukrayna’daki savaşı bitirmeyi” vadeden ABD Başkanı Donald Trump’ın 20 Ocak’ta göreve gelmesinden itibaren savaş ile ilgili uzun bir aradan sonra diplomatik hareketlilik başladı.

Trump ve Putin 12 Şubat’ta 1,5 saatlik bir telefon görüşmesi yaptı. Her iki liderin Ukrayna’daki savaşın sona ermesi için müzakerelere başlama kararı aldığı görüşme, uzun süredir Ukrayna savaşıyla iyice kopmuş olan ABD-Rusya ilişkilerinin yeniden başlamasına neden oldu.

Ukrayna’da savaşın durdurulması ve ABD-Rusya ilişkilerinin yeniden sağlanması gündemiyle her iki ülkenin heyetleri Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da 3 yıl aradan sonra bir araya geldi.

Taraflar, 4,5 saatlik istişarelerin ardından, diplomatik ilişkilerin iyileştirilmesi konusunda anlaştı. Ukrayna’da savaşın bitmesi için yapılacak görüşmelerde müzakereci belirleme ve düzenli istişarelerin devamı hususu da anlaşmaya varılan konular arasında yer aldı.

Riyad’da yapılan bu toplantı ABD’nin Ukrayna ve Avrupa ile ilişkilerini gerdi. Güvenlik hususu ve Ukrayna’ya destek nedeniyle masada Avrupa’nın yer almaması Avrupa başkentleri, Kiev ve Washington’un karşılıklı sert açıklamalar yapmasına sebep oldu.

Ukrayna’nın NATO üyeliğinin mümkün olmayacağı yönündeki açıklamalar, ABD’nin Avrupa’dan asker çekebileceğine ilişkin ihtimaller ve Trump’ın Ukrayna’nın güvenliği konusunda Avrupa’yı yalnız bırakan açıklamaları Avrupa ile ABD arasındaki ilişkileri kırılma noktasına getirdi.

ABD’nin talepleri ve toprak tavizi mesajları

Trump, yapılan yardımlar neticesinde Ukrayna’nın ABD’ye yüzlerce milyar dolar borcu olduğunu belirterek, Kiev’e 500 milyar dolarlık nadir toprak elementlerini isteyen bir anlaşma arzusunu dile getirdi.

Önce anlaşmaya sıcak bakan Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, 14 Şubat’ta yapılan Münih Güvenlik Konferansı sonrasında ABD’nin kendilerine sunduğu somut anlaşmayı “içerisinde herhangi bir güvenlik garantisi olmadığı” gerekçesiyle reddetti.

Daha sonra anlaşmayla ilgili ortaya çıkan belgeler, ABD’nin madenlerin yanı sıra Ukrayna limanları, altyapısı, petrolü ve doğal gazına da erişimini genişlettiği, elde edilen gelirlerin yüzde 50’sini alacağını gösterdi.

ABD bu taleplerinin yanı sıra birçok defa Ukrayna’nın 2014 sınırlarına geri dönemeyeceği ve Kiev’in toprak tavizi vermesi gerektiğinin de altını çizdi.

Böylece, Ukrayna, ABD’nin organizasyonunda kurulması olası bir müzakere masasına Ukrayna, tavizlerle oturmuş olacak.

Erdoğan'ın arabuluculuk çabasıyla İstanbul müzakerelerinde barış için anlamlı ilerleme olmuştu

Savaş süresince Ukrayna ile yapılacak müzakerelerde İstanbul'da yapılan müzakerelerden çıkan metnin prensip olarak temel alınmasını isteyen Rus tarafı, daha sonra sahadaki "yeni gerçeklikler" olarak adlandırdığı ilhak ettiği bölgeleri de şartları arasına koydu. Böylece Rus tarafı Kırım, Donetsk, Luhansk’ın yanı sıra Zaporijya ve Herson bölgelerinin de Rusya'nın toprakları olarak tanınmasını barış şartları içerisinde saymış oldu.

Halbuki savaşın ilk aylarında henüz o kadar kan dökülmemişken ve Kiev fazlaca bir toprak kaybına uğramamışken savaşın durması için Rusya ile Ukrayna arasında görüşmeler başlamıştı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “savaşın kazananı, barışın kaybedeni olmayacağı” anlayışıyla arabuluculuk girişimlerinin neticesi olarak Rus ve Ukrayna heyetleri 29 Mart 2022’de İstanbul’da bir araya gelmişti.

Yapılan müzakereler sonucunda Ukrayna tarafı, Rus tarafına gelecekteki olası yazılı anlaşmanın ilkelerini teslim etmişti.

İki tarafın da parafladığı bu anlaşmalarda Ukrayna uluslararası garantiler çerçevesinde tarafsız ve nükleer olmayan bir devlet olarak ilan edilecek, askersizleştirilecek ve Ukrayna’nın AB üyeliğine itiraz edilmeyecekti. İstanbul’daki görüşmelerle birlikte “iyi niyet göstergesi” olarak Ruslar, Kiev ve Çernigiv bölgelerinden çekilmişti.

Türkiye’nin yoğun diplomatik çabalarıyla İstanbul’da bir araya gelen Rusya ve Ukrayna müzakere heyetleri en anlamlı ilerlemeyi burada sağlamış ve taraflar arasındaki savaşı durdurma umudu güç kazanmıştı.

Ancak Buça’da “Rus ordusunun sivilleri öldürerek çekildiği” iddialarından sonra görüşmeler kesilmişti. 17 Mayıs 2022'de Ukrayna tarafı, ülkedeki durumun çok değiştiğini ve Rusya ile müzakereleri askıya aldıklarını duyurmuştu. Daha sonra Ukraynalı yetkililerin de teyit ettiği üzere, eski İngiltere Başbakanı Boris Johnson’un müdahalesiyle Kiev’in savaşa devam ettiği belirtilmişti.

Böylece daha savaşın ilk ayında çatışmaları durdurma noktasına gelen diplomatik çabalar sonuçsuz kalmıştı. Bir daha da İstanbul müzakerelerindeki şartlara dönülemedi.

Her iki taraftan yüz binlerce asker hayatını kaybetti

Savaşın üzerinden geçen 3 yıl boyunca her iki taraf da yüz binlerce askerini kaybetti. Gerek Rusya gerekse Ukrayna’da altyapı tesisleri karşılıklı olarak bombalandı. Her iki tarafta da sivil kayıplar yaşandı ve iki ülkenin de ekonomileri savaştan milyarlarca dolar zarar gördü.

Savaş devam ederken, 30 Eylül 2022'de Ukrayna'nın Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson bölgeleri, Rusya Devlet Başkanı Putin'in imzaladığı kararnameyle yasa dışı ilhak edildi.

Ukrayna 2022’den bu yana topraklarının yaklaşık yüzde 15’inden fazlasını kaybetti. Böylece Kırım’ın da önceden ilhakı ile Ukrayna, topraklarının yüzde 20’den fazlasını yitirmiş oldu.

Rus ordusu sahada ilerleyişini sürdürüyor

Rusya, cephe hattında her gün çok hızlı olmasa da ilerleyerek yerleşim birimlerini kontrolü altına almaya devam ediyor.

Rusya Genelkurmay Başkanlığına göre, bugüne kadar Donetsk, Zaporijya ve Herson bölgelerinin yüzde 75’i Rus ordusunun kontrolüne geçti. Luhansk bölgesinin yüzde 1'i Ukrayna ordusunun kontrolünde bulunuyor. Sadece 2024 yılı içinde, Rus askerleri 4 bin 600 kilometrekare, bu yılın ilk iki ayında da 600 kilometrekare alanı kontrol altına aldı.

Öte yandan, Ukrayna ordusu Ağustos 2024'te Rusya’nın güneyinde bulunan Kursk bölgesine girdi.

Ukrayna ordusu ilk dönemde bölgede 1000 kilometrelik bir alanı kontrol etse de zamanla Rus ordusunun operasyonları neticesinde bir miktar geri çekilmek zorunda kaldı. Buradaki çatışmalara Kuzey Kore askerleri de dahil oldu.

Ukrayna ordusunun saldırılarında hedefin Kursk Nükleer Santralini ele geçirmek ve müzakere masasında kullanmak olduğu ifade edildi. Ancak Ukrayna askerleri santrale kadar ulaşamadı.

Rus ordusu, Kursk'te Ukrayna ordusunun ele geçirdiği toprakların yüzde 64'ünü geri aldı. Rus kaynaklara göre, sadece bu bölgede 62 bin 650’den fazla Ukrayna askeri ve paralı yabancı savaşçı öldü.

BM’ye göre 10 milyondan fazla Ukraynalı yerinden edildi

Birleşmiş Milletler (BM) rakamlarına göre, Ukrayna’da savaşta Şubat 2022’den 31 Aralık 2024’e kadar 669'u çocuk olmak üzere 12 bin 456'dan fazla sivil hayatını kaybetti, 28 bin 382 sivil yaralandı.

Zelenskiy, bu yılın gerçek ve güvenilir bir barışın başlangıcı olması gerektiğini söyledi Zelenskiy, bu yılın gerçek ve güvenilir bir barışın başlangıcı olması gerektiğini söyledi

Aynı şekilde toplam bir rakam verilmese de Ukrayna’nın Rusya içlerine yaptığı insansız hava araçları ve roket saldırılarında Rus tarafından da sivil kayıplar oldu.

BM’ye göre, savaş nedeniyle 10,6 milyon Ukraynalı yerinden edildi ve 6,9 milyon Ukraynalı mülteci yurt dışında koruma altına alındı.


Muhabir: Ali Cura

Kaynak: AA